Wat is nu eigenlijk het doel van het klimaatakkoord en de RES?

Gemeenten worstelen hoe zij "een steentje kunnen bijdragen" aan het behalen van de klimaatdoelen. In het RES (Regionaal Energie Strategie) wordt voortdurend gesproken over de noodzaak van opwekken van zonne- en windenergie op land. Eigenlijk in regionaal verband, maar in regio Noordoost-Brabant hebben de 17 gemeenten besloten de regio-opgave lokaal in te gaan vullen. Vervolgens wordt er gezocht naar geschikte locaties voor windturbines en zonneweiden. Maar wat is nou eigenlijk ook alweer het doel? En welke opgave ligt er eigenlijk voor gemeenten om aan het tegengaan van klimaatverandering bij te dragen?

Deel 1 van de zoektocht: van Parijs naar Sint-Michielsgestel

We gaan op zoek van de doelen van het klimaatakkoord internationaal, naar het landelijke klimaatbeleid en vervolgens naar de RES (Regionale Energie Strategie). Via deze weg gaan we op zoek naar de echte doelstellingen waar gemeente Sint-Michielsgestel en Boxtel nu mee aan de slag zijn gegaan. Wat willen we bereiken? Om goede keuzes te maken met je eerst weten wat de vraag is en wat de uitgangspositie is. Deel 1 van deze zoektocht: Van internationaal klimaatakkoord van Parijs naar de gemeentelijke opgaaf RES voor gemeenten Sint-Michielsgestel en Boxtel.

De aarde warmt op door het gedrag van de mens. Hierdoor smelten de ijskappen, zijn er meer stormen en dreigen overstromingen.

Klimaatverandering

De wetenschappers zijn het er over eens: de mens is de belangrijkste oorzaak van de opwarming van de aarde. Door de opwarming van de aarde verandert ons klimaat. Er moeten dringend maatregelen worden genomen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Het doel is om de opwarming tot maximaal 1,5 graad Celsius te beperken. Een verdere opwarming van de aarde kan worden beperkt door de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Van alle broeikasgassen die de mens uitstoot is CO2 (koolstofdioxide) het belangrijkst. Ruim de helft van het broeikaseffect wordt veroorzaakt door CO2. Methaan staat op de tweede plaats. Er zijn nationale en internationale doelen afgesproken om klimaatverandering tegen te gaan.

Het klimaatakkoord van Parijs

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er in 2030 49% minder CO2 wordt uitgestoten ten opzichte van 1990. Er doen 195 landen aan het akkoord mee, waaronder ook Nederland. Nog geen maand geleden is dit doel door regeringsleiders omhoog bijgesteld tot 55% reductie CO2 ten opzichte van 1990.

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er in 2030 49% minder CO2 wordt uitgestoten ten opzichte van 1990. Nederland wil, als andere landen meedoen, de Europese doelstelling verhogen naar 55% in 2030.

Klimaatbeleid Nederland

Het klimaatakkoord van Parijs ging uit van 49% minder C02 uitstoot in 2030. Op 11 december 2020 is dat door regeringsleiders bijgesteld naar 55% in 2030. Het doel voor 2050 is om te komen naar 95% reductie. De Rijksoverheid heeft met allerlei partijen afspraken gemaakt over hoe Nederland deze doelen gaat behalen. Zo is de klimaatwet in werking getreden en heeft het kabinet een eerste klimaatplan opgesteld voor de periode 2021-2030.

Klimaatadaptatie

Er is ook beleid opgesteld hoe dat we ons land kunnen inrichten om de overlast van klimaatveranderingen het hoofd te bieden, zoals het verstevigen van dijken en ruimte voor wateropvang. Dit heet klimaatadaptatie. De aanpassingen van het beekdal de Essche Stroom met overstoomgebieden en waterbuffers is hier een mooi voorbeeld van.

De aanpassingen van het beekdal de Essche Stroom om water op te kunnen vangen, is een mooi voorbeeld van klimaatadaptatie.

Het plan van het Rijk

In het klimaatbeleid heeft de rijksoverheid voor heel Nederland een plan bedacht hoe dat de CO2 reductie behaald kan gaan worden. Het gaat om een CO2 reductieopgave van 56 Megaton CO2 tot 2030. Er is een verdeling gemaakt naar industrie, landbouw, transport, de gebouwde omgeving en alle andere sectoren die een bijdrage moeten gaan leveren. Van de 56 megaton CO2 reductie is tot 2030 de doelstelling voor het domein ‘elektriciteit’ 20 megaton waarvan slechts 1 megaton reductie gerelateerd is aan "extra zonne-energie". 55 Megaton wordt dus behaald door andere maatregelen. Bekijk het schema per sector.

In het klimaatplan van de rijksoverheid is slechts 1/56e deel voorzien voor energiewekking op land: "extra zonne-energie". Windenergie op land maakt zelfs geen onderdeel uit van de plannen.

Regionaal Energie Strategie-opgaaf

De vraag rijst daardoor: Wat is nu eigenlijk de opgaaf van de RES? De Regionale Energie Strategie waar 30 regio's in Nederland mee aan de slag zijn? Wat is het fundamentele doel van de plannen waardoor er nu over heel het land zonneparken en honderden windmolens verschijnen als hagelslag over het landschap? In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er tenminste 35 TWh aan hernieuwbare energie geproduceerd zal worden gerealiseerd met grootschalige zon-pv (>15 kWp) en windmolens op land in 2030", stelt de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten). De doelstellingen voor 2050 maken feitelijk geen onderdeel uit aan de RES: "alleen indien mogelijk", kijkt de RES naar de horizon van 2050.

35 TWh in 2030 aan energieopwekking landelijk is het doel van de RES.

In dit filmpje licht de landelijke organisatie van RES Nationaal Programma het doel uitgebreid toe.

Onduidelijkheid wat er nu al is bereikt van het RES doel

In de eerste ronde van de SDE+-regeling (maart-april 2020) zijn 7.562 subsidieaanvragen voor hernieuwbare energieprojecten ingediend. Als alles zou worden gehonoreerd kost dat ruim € 4,1 miljard subsidie en levert dat per jaar 24,7 PJ (24,7 miljard kilowattuur) aan elektriciteit op. Het overgrote deel gaat over zonne-energie op daken, dat de helft van de maximale levering zou verzorgen. Het budget van de SDE+ is € 4 miljard. De goedkoopste projecten (in € per kilowattuur) komen het eerst in aanmerking voor subsidie. De SDE+-subsidies worden overigens pas bij productie van stroom en groen gas uitgekeerd.

Er staan al honderden windmolens op land zoals in de Wieringenmeer en op Goeree Overflakkee. Hoeveel wordt er dan nu al behaald met de gerealiseerde wind- en zonneparken en parken die in de pijplijn zitten? Er heerst grote onduidelijkheid omdat CBS en andere instanties verschillende berekeningen hebben gemaakt. De VNG heeft een rapport opgesteld om in kaart te brengen wat er al van de doelstellingen voor 2030 wordt behaald door reeds bestaande zonne- en windenergie: gerealiseerd en in de pijplijn.

Van het RES doel van de 35 TWh in 2030 is met bestaande wind- en zonneparken en projecten in de pijplijn, al 26 TWh behaald.

Enorm potentieel zonnepanelen op daken

In hetzelfde rapport geeft de VNG aan dat zonder extra stimulerende maatregelen, er een aandeel van zonne-energie op daken (huizen en bedrijfspanden) in 2030 7,5 TWh wordt opgewekt. Deze ontwikkeling is in theorie goed mogelijk, als alleen gekeken wordt naar beschikbaar dakoppervlak. Volgens onderzoek (Deloitte, 2018) is namelijk momenteel slechts 4,4% van alle daken in gebruik door zonnepanelen.

Er is een kaart van Nederland uitgewerkt waaruit blijkt dat zonnepanelen op geschikte daken 98% van alle energiebehoefte van Nederlandse huishoudens kan worden opgewekt. Gemeente Sint-Michielsgestel zou alleen al met zonnecollectoren op bestaande daken ruimschoots de doelstellingen van de RES behalen. Er is slechts ca. 20% van de geschikte daken in Sint-Michielsgestel nodig om de doelstellingen te behalen. Er is een potentieel van 190 ha aan geschikte daken, alleen al in gemeente Sint-Michielsgestel waar er een doelstelling ligt van 40 ha zonnecollectoren. De groei van de sector zal wat betreft de economische afweging van dak-eigenaren in belangrijke mate afhangen van overheidsbeleid- en stimulering, ontwikkeling van de kostprijs en de prijs van elektriciteit, aldus Deloitte.

Nederland heeft 892 km2 aan geschikt dakoppervlak. Slechts 4,4% van de daken in Nederland zijn voorzien van zonnecollectoren.

Nederland heeft momenteel ongeveer 91 miljoen gebouwen. Daarvan heeft slechts 4,4 procent zonnepanelen op zijn daken liggen; in 2017 een totaal van 33 miljoen zonnepanelen. Deze zonnepanelen voorzien in minder dan 2 procent van de totale Nederlandse vraag naar elektriciteit. Uit de analyse van Deloitte blijkt er 892 km2 dakoppervlak geschikt is voor zonnepanelen. Dit is vergelijkbaar met 125.000 voetbalvelden. In dit optimale scenario kunnen er 270 miljoen zonnepanelen worden geïnstalleerd. Dit betekent dat zonne-energie kan voorzien in 50 procent van de totale elektriciteitsvraag.

De totale opbrengst van zonnepanelen op daken van woonhuizen gelijk staat aan 98 procent van de totale elektriciteitsvraag van huishoudens in Nederland.

Zonnepanelen op geschikte daken zijn goed voor 98 procent van de totale elektriciteitsvraag van huishoudens in Nederland.

Welk doel heeft de RES dan nu nog?

Tot welke conclusie kunnen we dan komen over de opgaaf van de RES? De analyse van de VNG laat zien dat er van het doel: 35 TWh energieopwekking in 2030, er nu met bestaande en geplande wind- en zonneparken 26 TWh wordt behaald in 2030. Slechts 4,4% aan zonnepanelen op bestaande daken levert nog eens 7,5 TWh op in 2030. Er resteert slechts 1,5 TWh als landelijk doel om te voldoen aan de klimaatplannen voor 2030.

Het resterende doel bedraagt landelijk 1,5 TWh. Met het enorme potentieel van de daken nog onbenut, betekent dit dat het doel van de RES voor 2030 ruimschoots zal worden behaald.

Door ons nu niet voor 20 tot 25 jaar vast te leggen met de aanleg van wind- en zonneparken, behouden we de flexibiliteit om tussen 2030 en 2050 flexibel mee te bewegen met innovatieve technologieën zoals waterstof, opbrengst van windparken op zee die sterk stijgen en internationaal energie-aanbod.

Welk doel streeft de RES nu na met het zoeken naar geschikte locaties voor wind- en zonne-energie? Landelijk en als afgeleide is Noordoost-Brabant? Als het doel al bijna is behaald, waar zijn de ambtenaren van gemeente Boxtel en Sint-Michielsgestel dan voor aan het werk? Waarom zouden we zulke majeure aantasting van het landschap en de natuur voor windparken en zonneweiden overwegen? Waarom niet investeren in zonnecollectoren op bestaande daken? Dit levert op korte termijn direct voordeel op voor de inwoners van Sint-Michielsgestel.

Onze conclusies voor dit moment:

1. Het aandeel energieopwekking (zonne-energie) op land maakt slechts voor 1/56e deel uit van de klimaatplannen van Nederland

2. Meer dan 95% van het doel van de RES landelijk is al behaald voor 2030

3. Het onbenutte potentieel van zonnepanelen op daken is enorm: daar liggen kansen op weg naar 2050

Wat kunnen we als Sint-Michielsgestel doen?

Wat kunnen we doen als Sint-Michielsgestel om bij te dragen aan een beter klimaat? Op de allereerste plaats: zonnecollectoren op geschikte daken leggen. In deel 2 duiken we dieper in de cijfers van het echte potentieel van zonne-energie op daken. Daarnaast zijn er tal van mogelijkheden om ons gedrag aan te passen. Meer daarover in deel 3 Van Parijs naar Sint-Michielsgestel: "energieklappers".

Het laatste is hierover nog niet gezegd. We duiken dieper in de cijfers onder met motto: "Waar zijn we nu eigenlijk mee bezig met de RES?". Wordt vervolgd.